Ο Αναπαραγωγικός Κύκλος Της Γυναίκας Και Οι Φάσεις Του. Πότε Γίνεται Γυναικολογικός Ορμονικός Έλεγχος;

---

του Γιώργου Μονεμβασίτη, M.D.*, medlabnews.gr

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ;
Το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να διεξάγει ποικίλες λειτουργίες όπως η παραγωγή ωαρίων, η σύλληψη και η παραγωγή ορμονών που ρυθμίζουν τον αναπαραγωγικό κύκλο. Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης το αναπαραγωγικό σύστημα σταδιακά σταματά να παράγει τις απαραίτητες ορμόνες για τη σωστή διεξαγωγή του αναπαραγωγικού κύκλου.
Οι γυναίκες κατά την αναπαραγωγική ηλικία βιώνουν κύκλους ορμονικής δραστηριότητας που επαναλαμβάνονται σε διάστημα ενός μηνός. Με κάθε κύκλο το γυναικείο σώμα προετοιμάζεται για μία πιθανή εγκυμοσύνη.
Ο συνήθης έμμηνος κύκλος διαρκεί περίπου 28 ημέρες και χωρίζεται σε τρεις φάσεις: την ωοθυλακική φάση, την ωορρηκτική φάση και την ωχρινική φάση.

Ανάμεσα στις βασικές ορμόνες (χημικές ουσίες που διεγείρουν ή ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των κυττάρων ή των οργάνων) που εμπλέκονται στον έμμηνο κύκλο είναι: η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH), η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) τα οιστρογόνα (όπως η οιστραδιόλη) και η προγεστερόνη.

ΩΟΘΥΛΑΚΙΚΗ ΦΑΣΗ

Η φάση αυτή ξεκινά την πρώτη ημέρα της περιόδου. Κατά την ωοθυλακική φάση συμβαίνουν τα ακόλουθα:
· Οι ορμόνες FSH και LH απελευθερώνονται από την υπόφυση του εγκεφάλου και μέσω του αίματος φτάνουν στις ωοθήκες.
· Φτάνοντας στον προορισμό τους η FSH και η LH διεγείρουν την ανάπτυξη 15 με 20 ωαρίων από τις ωοθήκες, το καθένα στο δικό του «κέλυφος» που ονομάζεται ωοθυλάκιο.
· Η FSH και η LH επίσης πυροδοτούν μία αύξηση της παραγωγής των οιστρογόνων
· Καθώς τα οιστρογόνα αυξάνονται, ακριβώς όπως ένας διακόπτης, διακόπτουν την παραγωγή της FSH. Αυτή η προσεκτική ορμονική ισορροπία επιτρέπει στο σώμα να περιορίζει των αριθμό των ωοθυλακίων που ωριμάζουν.
· Καθώς η ωοθυλακική φάση εξελίσσεται, ένα από τα ωοθυλάκια σε μία από τις ωοθήκες επικρατεί και συνεχίζει να ωριμάζει. Αυτό το κυρίαρχο ωοθυλάκιο καταστέλλει τα υπόλοιπα ωοθυλάκια της ομάδας τα οποία σταματούν να αναπτύσσονται και πεθαίνουν. Το επικρατές ωοθυλάκιο συνεχίζει να παράγει οιστρογόνα.



ΩΟΡΡΗΚΤΙΚΗ ΦΑΣΗ

Η ωορρηκτική φάση, ή αλλιώς ωορρηξία, ξεκινά περίπου 14 ημέρες μετά την έναρξη της ωοθυλακικής φάσης. Η ωορρηκτική φάση βρίσκεται στο μέσο του κύκλου με την επόμενη περίοδο να ξεκινά περίπου δύο εβδομάδες μετά. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής συμβαίνουν τα ακόλουθα:
· Η αύξηση στα επίπεδα οιστρογόνων που εκκρίνονται από το επικρατές ωοθυλάκιο πυροδοτεί μία αύξηση της παραγωγής LH από τον εγκέφαλο.
· Αυτό προκαλεί την απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη.
· Καθώς το ωάριο απελευθερώνεται (μία διαδικασία που ονομάζεται ωορρηξία) παγιδεύεται από προεξοχές που βρίσκονται στην άκρη της σάλπιγγας και μεταφέρεται μέσα στη σάλπιγγα.
· Επίσης κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής αυξάνεται η ποσότητα και η πυκνότητα της βλέννας που παράγεται στον τράχηλο. Εάν η γυναίκα έχει σεξουαλική επαφή κατά τη φάση αυτή, η παχιά βλέννα παγιδεύει το σπέρμα, το θρέφει και το βοηθά να κινηθεί προς το ωάριο ώστε να υπάρξει γονιμοποίηση.


ΩΧΡΙΝΙΚΗ ΦΑΣΗ
Η ωχρινική φάση ακολουθεί την ωορρηξία και περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
· Αφού το ωάριο έχει απελευθερωθεί, το άδειο ωοθυλάκιο αναπτύσσεται σε μία νέα δομή που ονομάζεται ωχρό σωμάτιο.
· Το ωχρό σωμάτιο εκκρίνει μία ορμόνη που ονομάζεται προγεστερόνη. Η προγεστερόνη προετοιμάζει την μήτρα για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.
· Εάν έχει υπάρξει σύλληψη το γονιμοποιημένο ωάριο ταξιδεύει μέσω της σάλπιγγας και εμφυτεύεται στην μήτρα.
· Εάν το ωάριο δεν έχει γονιμοποιηθεί περνά διαμέσου της μήτρας. Καθώς δε χρειάζεται να υποστηρίξει μία εγκυμοσύνη, το τοίχωμα της μήτρας διασπάτε και ένας νέος έμμηνος κύκλος ξεκινά.


ΠΟΣΑ ΩΑΡΙΑ ΕΧΕΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ;
Η συντριπτική πλειοψηφία των ωαρίων στις ωοθήκες πεθαίνουν, μέχρι να εξαντληθούν εντελώς κατά την εμμηνόπαυση. Κατά τη γέννηση υπάρχουν περίπου 1 εκατομμύριο ωάρια και μέχρι την εφηβεία έχουν επιβιώσει μόνο περίπου 300.000. Από αυτά τα 300 με 400 θα μπουν στη φάση της ωορρηξίας κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου της γυναίκας. Τα ωάρια συνεχίζουν να εκφυλίζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με τη χρήση αντισυλληπτικών και με την απουσία ή παρουσία κανονικών έμμηνων κύκλων.

ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ



Οι ορμόνες παίζουν ζωτικό ρόλο στην υγεία και την ευεξία της γυναίκας. Οι ορμονικές διακυμάνσεις επηρεάζουν τη διάθεση, τη σεξουαλική επιθυμία, τη γονιμότητα και την ωορρηξία. Με άλλα λόγια η ορμονική ανισορροπία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σωστή λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΟΡΜΟΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
· Διαταραχές του έμμηνου κύκλου
· Ακμή και λιπαρό δέρμα
· Αυξημένη τριχοφυΐα
· Αυξημένη θερμοκρασία του σώματος
· Κούραση
· Ζαλάδες
· Αλλεργικά συμπτώματα
· Άγχος
· Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
· Πονοκέφαλοι
· Πρόσληψη βάρους
· Κατάθλιψη
· Κατακράτηση νερού
· Προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο
· Λοιμώξεις της ουροποιητικής οδού


ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Πολλοί παράγοντες μπορούν να διαταράξουν τη σωστή ορμονική ισορροπία και τη σωστή διεξαγωγή του έμμηνου κύκλου. Τα αντισυλληπτικά, το στρες, η χορήγηση διάφορων φαρμάκων, η εξάρτηση από καφεΐνη ή αλκοόλ, ακόμα και η φτωχή διατροφή ενοχοποιούνται για ορμονικές διαταραχές.
Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την ορμονική ανισορροπία περιλαμβάνουν:
· Διατροφικές διαταραχές: ορμονική ανισορροπία μπορεί να προκύψει σε αρκετές διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία και η βουλιμία. Όταν μία διατροφική διαταραχή εξελίσσεται, οι αναπαραγωγικές ορμόνες όπως τα οιστρογόνα μειώνονται ενώ οι ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη αυξάνονται. Επιπροσθέτως επηρεάζονται οι ορμόνες του θυρεοειδούς. Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε αμηνόρροια, απουσία δηλαδή έμμηνου ρήσης.
· Διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας: αυτού του τύπου οι διαταραχές προκύπτουν από υψηλά επίπεδα ανδρογόνων ή προλακτίνης.
· Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών: η κατάσταση αυτή προκαλείται από υψηλά επίπεδα ανδρογόνων που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και τη μείωση της θυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH)
· Προβλήματα των αδένων: αδένες όπως ο υποθάλαμος, ο θυρεοειδής και η υπόφυση είναι υπεύθυνοι για την παραγωγή των αναπαραγωγικών ορμονών. Οι αδένες αυτοί κατά τη διάρκεια του αναπαραγωγικού κύκλου στέλνουν σήματα που πυροδοτούν την παραγωγή ορμονών. Όταν η λειτουργία των αδένων αυτών διαταράσσεται μπορεί να προκύψουν αναπαραγωγικά προβλήματα. Η λειτουργία τους μπορεί να επηρεαστεί από ένα πλήθος καταστάσεων όπως οι αλλαγές στο βάρος, το στρες, η χορήγηση διάφορων φαρμάκων, τα αντισυλληπτικά και διάφορες παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός.
· Πρόωρη εμμηνόπαυση: συμβαίνει όταν γυναίκες κάτω των 40 ετών έχουν έλλειψη ορμονών απαραίτητων για τη σωστή διεξαγωγή του αναπαραγωγικού κύκλου.
· Χημικά: φυτοφάρμακα και ορμόνες στο φαγητό, στο νερό και τον αέρα, ξένες ουσίες που όταν εισέλθουν στον οργανισμό διαταράσσουν τη λειτουργία των ορμονών.
· Παρατεταμένο στρες: το σώμα μας αντιμετωπίζει το στρες εκκρίνοντας τις κατάλληλες αντιστρεσογόνες ορμόνες. Ωστόσο, το χρόνιο στρες διαταράσσει την παραγωγή των αναπαραγωγικών ορμονών προκαλώντας συμπτώματα όπως η ευερεθιστικότητα, οι αλλαγές στη διάθεση, πονοκέφαλοι, αϋπνίες και πρόσληψη βάρους.



ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΡΜΟΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ;


Τα επίπεδα ορμονών στο αίμα, όπως των FSH, LH, της οιστραδιόλης και της προλακτίνης, ελέγχονται μετά από απλή αιμοληψία κατά τη 2η με 6η ημέρα του κύκλου (κατά προσέγγιση ανά περίπτωση) στις παρακάτω περιπτώσεις:
· Στα πλαίσια ελέγχου διαταραχών του κύκλου
· Στα πλαίσια ελέγχου για σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
· Στα πλαίσια ελέγχου για τη γυναικεία γονιμότητα
· Στα πλαίσια ελέγχου σε προεμμηνοπαυσιακά στάδια
· Στα πλαίσια ελέγχου για τη γυναικεία γονιμότητα
· Στα πλαίσια ελέγχου αμηνόρροιας – γαλακτόρροιας (προλακτίνη)


* Ο Γιώργος Μονεμβασίτης είναι Μαιευτήρας-Γυναικολόγος.
Επ. Καθηγητής Παν/μίου Cornell, H.Π.Α., 
Εξειδικευτής στην Ουρογυναικολογία και Χειρουργική Χαλάρωσης Πυέλου.
Τηλ. 210 8053176 Μαρούσι, τηλ 210 7777787 Δορυλαίου 10-12 Αθήνα

 http://medlabgr.blogspot.com