Δώδεκα βιβλία που συγκλόνισαν τον κόσμο

Από τον Θαυμαστό καινούριο κόσμο του Άλντους Χάξλεϋ έως τις Πενήντα αποχρώσεις του γκρι της Ε.Λ. Τζέιμς, το σεξ, η βία και το παραφυσικό είναι τα αγαπημένα θέματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.


ΕΙΝΑΙ δύσκολο να διαλέξει κανείς τα πιο δημοφιλή και παράλληλα τα πιο ουσιαστικά βιβλία χωρίς ν’ αφήσει απ’ έξω πολλά αθάνατα αριστουργήματα. Το βασικό κριτήριο της επιλογής σχετίζεται ωστόσο με την απάντηση στο ερώτημα ποια βιβλία παρέμειναν στην παγκόσμια μνήμη και συνείδηση εν είδη αρχετύπου, ενώ θεωρήθηκαν στον καιρό τους «αιρετικά» και αντισυμβατικά.
Η επιλογή φυσικά περιορίζεται σε βιβλία του 20 και 21 αιώνα, μέσω των οποίων η ανθρώπινη αντίληψη ενδυναμώθηκε με εξύψωση της ατομικής συνειδητοποίησης.

– Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι (Lady Chatterley’s Lover) του Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λόρενς, 1928. Αν και φαίνεται ξεπερασμένη σε σχέση με τα σημερινά πρότυπα, η νουβέλα του Ντ.Χ. Λόρενς πάνω στη σχέση μιας αριστοκράτισσας με έναν δασοφύλακα θεωρήθηκε τόσο αιρετική ώστε δεν επιτρεπόταν η δημοσίευσή της στην πουριτανική Αγγλία μέχρι το 1959, τριάντα χρόνια μετά από την πρώτη έκδοση στην Ευρώπη.

– Θαυμαστός καινούριος κόσμος (Brave New World) του Άλντους Χάξλεϋ, 1931. Το έργο μας μεταφέρει στο παγκόσμιο 
κράτος, εν έτει 632 μετά Φορντ (2540 μ.Χ.), όπου οι άνθρωποι αναπαράγονται τεχνητά και μαζικά σε κρατικά κέντρα επωάσεως και αναπτύσσονται μέσα σε φιάλες. Χωρίζονται από τη στιγμή της γονιμοποίησης σε τάξεις (Α, Β, Γ, Δ, Ε), ανάλογα με τον τελικό κοινωνικό και επαγγελματικό προορισμό τους. Τα ωάρια που ανήκουν στις τρεις κατώτερες τάξεις κλωνοποιούνται δημιουργώντας φουρνιές ομοιόμορφων ανθρώπων, που θα χρησιμοποιηθούν ως εργάτες σε εργοστάσια.

Τον τυποποιημένο αυτόν κόσμο αναστατώνει ο Τζον, νεαρός που γεννήθηκε σε “καταυλισμό αγρίων” και μεγάλωσε διαβάζοντας Σαίξπηρ. «Πόσο πανέμορφη είναι η ανθρωπότητα!» λέει, όπως η Μιράντα στην “Τρικυμία” του Σαίξπηρ. «Ω, θαυμαστέ, καινούριε κόσμε», αναφωνεί. Το μυθιστόρημα οφείλει τον τίτλο του στη φράση αυτή από την τραγωδία του Σαίξπηρ, ο οποίος είναι φυσικά απαγορευμένος στο Παγκόσμιο Κράτος, επειδή η ανάγνωση των έργων του «διεγείρει τα πάθη και αναστατώνει την ψυχή». 

Θύμα λογοκρισίας έπεσε και το μυθιστόρημα του Χάξλεϋ: το 1932 απαγορεύτηκε στην Ιρλανδία για τη γλώσσα του και «διότι αντιτίθεται στη θρησκεία και στην οικογένεια»· μεταξύ 1932 και 1937 είχε απαγορευθεί στην Αυστραλία· το 1967 απαγορεύτηκε στην Ινδία ως έργο «πορνογραφικό». Ανάλογη τύχη είχε και στις ΗΠΑ. Το έργο του Χάξλεϋ άνοιξε το δρόμο για ένα άλλο αριστούργημα, το 1984 του Τζορτζ Όγουελ (εκδ. 1949) με πρωταγωνιστή τον Μεγάλο Αδελφό.

– Λολίτα (Lolita) του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, 1955. Θεωρείται ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα του εικοστού αιώνα, λατρεύτηκε και μισήθηκε, απαγορεύτηκε και συκοφαντήθηκε, κι ωστόσο κατόρθωσε να κερδίσει τις καρδιές εκατομμυρίων αναγνωστών, στέκοντας ακόμα και σήμερα μια απ’ τις πιο συγκλονιστικές ερωτικές ιστορίες που γράφτηκαν ποτέ.

– Ο τελευταίος πειρασμός του Νίκου Καζαντζάκη, 1955. Από τον αξέχαστο συγγραφέα τούΖορμπά, ένα μυθιστόρημα μεγαλειώδες με βαθύ συναισθηματικό αντίκτυπο, που αφηγείται την αγάπη και το πάθος ενός ανθρώπου: του Ιησού από τη Ναζαρέτ. Επάνω στον σταυρό, ετοιμοθάνατος πια, ο Ιησούς έχει ένα όραμα: πώς θα ήταν η ζωή του αν δεν είχε ακολουθήσει το κάλεσμα του Θεού. Είναι πράγματι ο τελευταίος πειρασμός, ο πειρασμός που ο Χριστός αποκρούει, πεθαίνοντας για ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Στο συναρπαστικό αυτό μυθιστόρημα βασίστηκε η πολύκροτη ταινία τού Μάρτιν Σκορσέζε “The Last Temptation of Christ”.

– Το μωρό της Ρόζμαρι (Rosemary’s Baby) του Άιρα Λέβιν, 1967. Όταν το κακό φορά ένα προσωπείο απόλυτης αθωότητας. Το μυθιστόρημα, στο οποίο βασίστηκε η ομότιτλη ταινία του Ρομάν Πολάνσκι με πρωταγωνιστές τη Μία Φάροου και τον Τζον Κασσαβέτη, κρατά τον αναγνώστη σε αγωνία έως την τελευταία σελίδα. Είναι μια σατυρική σκιαγράφηση του τι σημαίνει κοινωνική άνοδος και επιτυχία στον σύγχρονο κόσμο.

– Ο Εξορκιστής (The Exorcist) του Γουίλιαμ Πήτερ Μπλάτυ, 1971. Το βιβλίο είναι βασισμένο σε αληθινό εξορκισμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ το 1949. Το 1973 γυρίστηκε σε ταινία και κέρδισε δύο Όσκαρ. Ο Εξορκιστής έγινε η πιο κερδοφόρα ταινία τρόμου όλων των εποχών και είχε σημαντική επιρροή στο κοινό, εισπράττοντας 402.500.000 δολάρια παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ ο θρίαμβός της υπήρξε μεγάλος αφού την παρακολούθησαν 30 εκατομμύρια θεατές. Το βιβλίο πούλησε στις ΗΠΑ περίπου έξι εκατομμύρια αντίτυπα.

– Ταξίδι στο Ιξτλάν (Journey to Ixtlan) του Κάρλος Καστανέντα, 1972. Το βιβλίο περιγράφει το αγωνιώδες ταξίδι του ανθρώπου στο δύσβατο μονοπάτι της γνώσης. Ο Κάρλος Καστανέντα είναι ο πιο αμφιλεγόμενος Αμερικανός συγγραφέας, καθώς από πατριάρχης του New Age (κατά το περιοδικό Time) κατέληξε να θεωρείται παραγωγός ενός «μάτσου σκουπιδιών εμπνευσμένων από το LSD». Ωστόσο, θα πρέπει να διαχωρίζει κανείς τον άνθρωπο από τη Μούσα που μιλάει μέσω αυτού.

– Fear of Flying (Ο φόβος της πτήσης) της Έρικα Τζονγκ, 1973. Με το μυθιστόρημα αυτό η Έρικα Τζονγκ έγινε διάσημη για την αμφιλεγόμενη στάση της ως προς τη γυναικεία σεξουαλικότητα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του δεύτερου κύματος φεμινισμού. 
Το έργο, γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, είναι η ιστορία της Ιζαντόρα Ζέλντα Γουάιτ Στόλερμαν Γουίνγκ, μιας 29χρονης ποιήτριας που έχει δημοσιεύσει δύο βιβλία ποίησης. Σε ένα ταξίδι στη Βιέννη με τον δεύτερο σύζυγό της, η Ιζαντόρα αποφασίζει να ικανοποιήσει τις σεξουαλικές φαντασιώσεις της με έναν άλλο άνδρα. Το βιβλίο βρήκε απήχηση στις γυναίκες που αισθάνονταν παγιδευμένες σε ανεκπλήρωτους γάμους, και πούλησε περισσότερα από 20 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.

– American Psycho (στα ελληνικά μεταφράστηκε ως «Αμερικανική Ψύχωση») του Μπρετ Ίστον Έλις, 1991. Μαζί με άλλα διάσημα έργα (Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι, Η φάρμα των ζώων, Οι 120 μέρες των Σοδόμων, Μαντάμ Μποβαρύ, Ο τελευταίος πειρασμός, Λολίτα, 1984) υπήρξε από τα «αγαπημένα» έργα των λογοκριτών. 
Ήρωας του έργου είναι ο γοητευτικός, επιτυχημένος 26χρονος χρηματιστής Πάτρικ Μπέιτμαν (στην ταινία τον υποδυόταν ο Κρίστιαν Μπέιλ), τυπικό δείγμα υπερκαταναλωτικού, αυτάρεσκου γιάπη που ξεπήδησε από το φυτώριο των νεόπλουτων αμερικανικών ’80s και των «Reaganomics». Ο Πάτρικ φοράει μόνο designer ρούχα, μένει σε ένα υπερπολυτελές στυλάτο διαμέρισμα, τρώει κάθε βράδυ σε εστιατόρια των 200 δολαρίων το άτομο και έχει όποια γυναίκα θέλει. Είναι επίσης ψυχοπαθής serial killer. 
Το έργο προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις στις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Γερμανία και την Αυστραλία (στην τελευταία είναι απαγορευμένο μέχρι σήμερα), ενώ ο συγγραφέας δέχτηκε απειλές κατά της ζωής του, επειδή ο ψυχοπαθής ήρωας του βιβλίου είναι ένας επιτυχημένος, πλούσιος λευκός, καταρρίπτοντας το στερεότυπο του μαύρου ή Λατίνου φτωχού, προερχόμενου από χαμηλή κοινωνική τάξη, εγκληματία.

– A Long Way Gone (Απομνημονεύματα ενός παιδιού στρατιώτη) του Ishmael Beah, 2006. Το βιβλίο είναι μια εξιστόρηση από πρώτο χέρι της ζωής ενός αγοριού που σε ηλικία 12 ετών πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο της Σιέρα Λεόνε, αλλά και μια υπόμνηση για το συνεχιζόμενο δράμα των παιδιών στρατιωτών που λαμβάνουν αθέλητα μέρος σε συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο. Ο μικρός Ishmael Beah αναγκάστηκε να συμμετάσχει σε μια μονάδα του στρατού, ο οποίος του έκανε πλύση εγκεφάλου ώστε να πιστέψει ότι η μόνη διέξοδος ήταν τα όπλα, το αίμα και τα ναρκωτικά. Στη “Δημοκρατία” της Σιέρα Λεόνε (δυτική Αφρική) η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής δεν υπερβαίνει τα 48 χρόνια.

– Ο Χάρι Πότερ και οι Κλήροι του Θανάτου (Harry Potter and the Deathly Hallows) της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, 2007. Τα βιβλία του Χάρι Πότερ έχουν αναγνώστες όλων των ηλικιών, αν και το κυρίως αναγνωστικό κοινό εντοπίζεται στις ηλικίες μεταξύ 8 και 15 ετών. Η Ρόουλινγκ έχει γράψει επτά βιβλία, με το πρώτο να εκδίδεται το1997, τα οποία έχουν κάνει συνολικά πωλήσεις 350.000.000 αντιτύπων. Κάθε βιβλίο καταγράφει περίπου έναν χρόνο της ζωής του Χάρι Πότερ στη Σχολή Χόγκουαρτς, όπου μαθαίνει τη χρήση μαγείας και την παρασκευή μαγικών φίλτρων. Ο Χάρι Πότερ επίσης αναγκάζεται να υπερπηδήσει εμπόδια –τόσο σε ζητήματα που αφορούν τις μαγικές ικανότητες, όσο σε κοινωνικά και συναισθηματικά θέματα– καθώς προχωρά από την εφηβεία στην ενηλικίωση.

– Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρι (Fifty Shades of Grey) της Ε.Λ. Τζέιμς, 2011. Η φοιτήτρια λογοτεχνίας Αναστάζια Στιλ παίρνει συνέντευξη, για το περιοδικό του Πανεπιστημίου, από τον επιτυχημένο επιχειρηματία Κρίστιαν Γκρέι. Νιώθει αμέσως τη δύναμη της γοητείας του, αλλά ταυτόχρονα η σκέψη του της προκαλεί βαθιά ανασφάλεια. Πεπεισμένη ότι η συνάντησή τους δεν πήγε καλά, προσπαθεί να τον βγάλει από το μυαλό της – ώσπου εκείνος εμφανίζεται αναπάντεχα στο μαγαζί όπου δουλεύει και της προτείνει να βγουν…

Το βιβλίο, που περιλαμβάνει σεξουαλικές πρακτικές όπως ερωτική υποταγή και σαδομαζοχισμό, έγινε best-seller σε όλο τον κόσμο πουλώντας πάνω από 70 εκατομμύρια αντίτυπα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα που ξεπέρασε ακόμη και τα βιβλία του Χάρι Πότερ, ενώ τα δικαιώματά του έχουν πωληθεί σε 37 χώρες.


Πηγή