Ντοκουμέντο για τα αρχαία που άρπαξαν οι ναζί

Η τύχη εκατοντάδων αρχαιοτήτων που εκλάπησαν από την Ελλάδα την περίοδο της γερμανικής κατοχής εξακολουθεί να αγνοείται έως τις μέρες μας, αν και στο υπουργείο Πολιτισμού από το 1946 υπάρχει αναλυτική γραπτή αναφορά για τα αντικείμενα που αφαίρεσαν παράνομα Γερμανοί «λάτρεις» του αρχαίου ελληνικού πνεύματος.


Ενα σπάνιο ντοκουμέντο δημοσιοποιεί σήμερα το protothem.gr. Πρόκειται για μια έκθεση-μελέτη 160 σελίδων του 1946 με τίτλο: «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών Κατοχής», η οποία συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων του τότε υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, με εντολή του υπουργού Α. Παπαδήμου.

Από τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, στη διάρκεια της Κατοχής σε 37 πόλεις και περιοχές της χώρας εκλάπησαν αρχαιότητες από τους Γερμανούς κατακτητές, ενώ την ίδια περίοδο Γερμανοί αρχαιολόγοι πραγματοποίησαν παράνομες ανασκαφές σε 17 περιοχές της Ελλάδος, απ’ όπου τα ευρήματα εστάλησαν στη Γερμανία. 

Παράλληλα, κατά την αποχώρηση των Γερμανών από τη χώρα, καταστράφηκαν ή προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές σε αρχαιότητες ή αρχαιολογικούς χώρους. Οι Γερμανοί ναζί μπορεί να δήλωναν θαυμαστές του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και κάλλους, ωστόσο όχι μόνο δεν σεβάστηκαν τις αρχαιότητες, αλλά εκτός από αρπαγές και καταστροφές προέβησαν σε ενέργειες που σίγουρα δεν συνάδει με το… φιλότεχνο πνεύμα τους.

Οι κατακτητές δεν σεβάστηκαν ακόμη και την Ακρόπολη, κορυφαίο μνημείο του ελληνικού πολιτισμού, στην οποία ανηφόριζαν με «γυναίκες ελευθέρων ηθών» για τις ερωτικές τους περιπτύξεις εξασφαλίζοντας άδεια -ενώ δεν επέτρεπαν σε Ελληνες να επισκεφτούν το μνημείο- ή ακόμη και για πρόχειρο… WC ανάμεσα στα μάρμαρα. Ταυτόχρονα, στα αρχαία στον Ιερό Βράχο σημειώθηκαν βανδαλισμοί. «Οι Γερμανοί στρατιώται μεμονωμένος ή καθ’ ομάδας, μόνοι των ή και μετ’ αξιωματικών, απέσπων τμήματα ειργασμένων μαρμάρων χρησιμοποιούντες προς τούτον παν μέσον, συνήθως δε ξιφολόγχη ή άλλον λίθον», αναφέρει συγκεκριμένα η έκθεση, που έως σήμερα ήταν καταχωνιασμένη στα συρτάρια του υπουργείου Πολιτισμού.

«Αρχαιολάτρες» κλέφτες

Τον Φεβρουάριο του 1942 «αρχαιολάτρες» Γερμανοί αξιωματικοί παραβίασαν τα παράθυρα της αποθήκης του Μουσείου Ελευσίνας και άρπαξαν αγγεία και εδώλια, ενώ μόλις έγιναν αντιληπτοί από τους φύλακες τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Μετά από διαμαρτυρίες η λεγόμενη Υπηρεσία Προστασίας Καλλιτεχνημάτων απάντησε πως το περιστατικό δεν μπορεί να θεωρηθεί κλοπή, επειδή «πρόκειται περί μορφωμένων ανθρώπων, οίτινες έχουν ενδιαφέρον διά την ελληνική αρχαιότητα (…) Οι αποκομίσαντες θα έχουν προφανώς την πρόθεσιν να αποκτήσουν ενδεχομένως διά του τρόπου τούτου εν ενθύμιον». 

Στην 160 σελίδων έκθεση παρουσιάζονται με κάθε λεπτομέρεια περιστατικά κλοπής ελληνικών αρχαιοτήτων από διάφορες περιοχές της χώρας. Μερικά χαρακτηριστικά σημεία της έκθεσης:

* Γερμανοί αξιωματικοί είχαν προμηθευτεί άριστη αρχαία κεφαλή γυναικός του 4ου αιώνος π.Χ., την οποία χάρισαν στον στρατάρχη List. Οι αξιωματικοί κακώς την απέκτησαν και ο στρατάρχης List κακώς την εξήγαγε από την Ελλάδα.

* Στις 9 Νοεμβρίου 1941 εκλάπη, παρόντος του Γερμανού αρχαιολόγου Γκεμπάουερ, πίναξ γραπτός, μελανόμορφος, εξαιρετικής τέχνης, μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού. Αύξ. Αριθμός Ευρετηρίου Μουσείου Κεραμεικού 677.

* Γερμανοί στρατιώτες διέπραξαν στις 13 Μαΐου 1941 κλοπή διά ρήξεως του λουκέτου της θύρας του Μουσείου Χαιρώνειας. Εκλεψαν ένα χρυσούν ενώτιον, ένα φύλλο χρυσούν, πέντε πήλινα αγγεία από τα οποία τρία ήσαν ανθεμοκύλικες και το τέταρτο μικρός αρύβαλλος.

* Ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής Λάρισας Κόλερ εζήτησε και έλαβε από τον τότε νομάρχη άγαλμα Αθηνάς του 3ου αιώνα π.Χ., ύψους περίπου 0,70 μ..

* Από το Μουσείο Γόρτυνος εκλάπησαν άγαλμα νύμφης ή Αφροδίτης ρωμαϊκής εποχής, ένα άγαλμα καθήμενης γυναικός και επιτύμβιο ελληνιστικών χρόνων. Πιθανός υπεύθυνος ο στρατηγός Ρίνγκελ.

* Η αρχαιολογική συλλογή Ποτιδαίας συγκεντρωμένη στο σχολείο διερπάγη από τους Γερμανούς, οι οποίοι κατέλυσαν στο οίκημα τον Απρίλιο του 1941. Μεταξύ των διαρπαγέντων αρχαιοτήτων περιλαμβάνονται οι εξής: μαρμάρινη πλάκα με την τετράστιχη αγωνιστική επιγραφή διαστάσεων 0,42×0,23×0,9 μ., μαρμάρινο αγαλμάτιο ανδρός, αγαλμάτιο μαρμάρινο ανδρός, μαρμάρινη κεφαλή ανδρός.
Μία άλλη σοβαρή παράμετρος είναι τι απέγιναν τα κιβώτια με τα ευρήματα διαφόρων ανασκαφών που παράνομα πραγματοποιούσαν Γερμανοί αρχαιολόγοι και εστάλησαν στη συνέχεια στη Γερμανία. Αναφέρουμε ενδεικτικά:

* Τα ευρήματα των ανασκαφών σε σπήλαιο της Κωπαΐδας μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, στην Αθήνα. 
*Στην Τιθορέα ήρθαν στο φως 20 αρχαίοι τάφοι που αποψιλώθηκαν και τα ευρήματα κατακρατήθηκαν. 

* Στη Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας οι Γερμανοί πραγματοποίησαν ανασκαφές στην Τούμπα και βρήκαν αρχαίο οικισμό. Πήραν διάφορα σπουδαία αντικείμενα. 

* Στη Βεργίνα ο Γερμανός υπαξιωματικός, αρχαιολόγος Εξνερ πραγματοποίησε ανασκαφές, κοντά σε αυτές του καθηγητή Ρωμαίου, μεταξύ Παλατίτσας και Βεργίνας. Βρέθηκαν έξι τάφοι. Τα ευρήματα αυτών δεν παραδόθηκαν στις ελληνικές αρχές αλλά στη στρατιωτική Γερμανική Διοίκηση».

Βελόπουλος. «Να διεκδικήσει η Πολιτεία την επιστροφή τους» 

Ερώτηση προς τον υπουργό Πολιτισμού κ. Παύλο Γερουλάνο για την τύχη των ελληνικών αρχαιοτήτων που άρπαξαν οι Γερμανοί την περίοδο της Κατοχής κατέθεσε ο βουλευτής του ΛΑΟΣ κ. Κυριάκος Βελόπουλος, επισημαίνοντας πως η αξία των αντικειμένων που εκλάπησαν είναι τεράστια και η διεθνής νομοθεσία που προστατεύει τα δικαιώματα των χωρών όσον αφορά στην επανάκτηση της πολιτιστικής και αρχαιολογικής περιουσίας τους είναι ισχυρή. «Θα κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου προκειμένου να επαναπατρισθούν οι κλεμμένες ελληνικές αρχαιότητες. Δεν είναι τυχαία η λάσπη που κάποιοι έριξαν εναντίον μου την αμέσως επόμενη μέρα της κατάθεσης της ερώτησης στη Βουλή. Τώρα καταλαβαίνω πόσο σοβαρό θέμα άγγιξα και κάποιοι προσπαθούν να με κάνουν να σιγήσω», σχολίασε ο ίδιος στο protothema.gr.


topeiraxtiri.blogspot.com